گروه صنعت، معدن و تجارت:  آخرين گزارش‌هاي رسمي‌منتشر شده از سوي مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان مي‌دهد که ۸۵ هزار واحد توليدي در کشور وجود دارد. از اين تعداد واحد توليدي، حدود يک هزار و ۷۰۰ مورد آن، بزرگ و صنعتي است و بقيه به واحدهاي کوچک و متوسط اختصاص دارد. با اين حال، فقط نيمي‌از اين صنايع کوچک و متوسط کشور در مجموعه شهرک‌ها و نواحي صنعتي مستقر هستند.

اين تعداد واحد صنعتي براي نزديک به يک ميليون نفر اشتغال مستقيم ايجاد کرده، اما بررسي‌ها نشان مي‌دهد که محصول تمام آنها صادرات‌محور نيست. براساس برخي گزارش‌ها حدود ۵ هزار واحد صنعتي صادراتي در مجموعه شهرک‌ها و نواحي صنعتي فعال در کشور شناسايي شده‌اند که البته اين واحدها بازهم همه اين واحدها حاضر نشدند مدارک و اسناد خود را براي بررسي عملکرد به سازمان صنايع کوچک و شهرک‌هاي صنعتي تحويل دهند و فقط اسناد و مدارک ۱۲۰۰ واحد صنعتي براي عملکرد صادراتي بررسي شد.

سهم صنايع کوچک از توليد و اشتغال

براساس آمار منتشر شده از مجموعه وزارت صنعت، معدن و تجارت حدود ۹۲ درصد صنايع کشور در حوزه صنايع کوچک فعال هستند؛ اين صنايع به عنوان يکي از هدف‌ها براي رونق توليد و افزايش ميزان توليد در کشور توجه هر فردي را به خودش جلب مي‌کند و اگر قرار است رشدي در کشور اتفاق بيفتد از سهم حوزه صنايع کوچک هم نمي‌توان به سادگي گذشت. در حال حاضر ۴۵ درصد از اشتغال صنعتي کشور در حوزه صنايع کوچک است، در داخل شهرک‌هاي صنعتي که حدود ۵۰ درصد صنايع کشور در اين شهرک‌ها مستقر هستند، نزديک به يک ميليون نفر اشتغال مستقيم داريم. با اين حال، در سال گذشته، ۵ هزار واحد صنعتي صادراتي در مجموعه شهرک‌ها و نواحي صنعتي شناسايي شد که ۱۲۰۰ واحد صنعتي مدارک و اسناد خود را براي بررسي عملکرد به سازمان صنايع کوچک و شهرک‌هاي صنعتي دادند و از اين تعداد فقط ۳۱۰ واحد صنعتي صادرکننده برتر شناخته شدند.

ظرفيت صادراتي در خوشه‌هاي صنعتي

اين آمارها در حالي منتشر شده که پيش از اين غلامرضا سليماني، معاون سازمان صنايع کوچک و شهرک‌هاي صنعتي ايران اعلام کرده بود که ظرفيت صادراتي تمام خوشه‌هاي صنعتي در بخش صنايع کوچک و متوسط رقمي‌معادل ۱۷ ميليارد دلار است که حدود ۸ ميليارد دلار آن از سوي صادرکنندگان اظهار مي‌شود. بررسي‌ها نشان مي‌دهد که در سال ۹۶ حدود صادرات ۲ ميليارد و ۳۰۰ ميليون دلاري از سوي صنايع کوچک مستقر در شهرک‌هاي صنعتي به ثبت رسيده است. هدف‌گذاري در سال گذشته فقط ۲ ميليارد دلار بود که ۳۰۰ ميليون دلار رشد داشت اما اين رقم براي سال ۹۷ با رشد ۲۵ درصدي معادل 2.5 ميليارد دلار هدف‌گذاري شده است و مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت اميدوار هستند که بيش از اين رقم حاصل شود. در حال حاضر ۵ هزار واحد صنعتي کوچک در شهرک‌هاي صنعتي شناسايي شده‌اند. در سال گذشته برآورد حجم صادرات انجام شده از طريق صنايع کوچک مستقر در شهرک‌هاي صنعتي حدود ۶ ميليارد دلار بود که فقط حدود ۲ ميليارد دلار آن از سوي صادرکنندگان با اظهارنامه گمرکي ثبت شده است. از طرف ديگر هدف‌گذاري در زمينه صادرات صنايع کوچک مستقر در شهرک‌هاي صنعتي در امسال حدود ۲ ميليارد دلار بود که در ۱۱ ماه محقق شد و تا پايان سال ۳۰۰ ميليون دلار ديگر به اين رقم اضافه شد. در همين حال برخي کارشناسان معتقدند که افزايش تعداد شرکت‌هاي مديريت صادرات و ارتقاي کيفي توانمندي‌هاي‌شان مستلزم توسعه است. سازمان توسعه تجارت به اين شرکت‌ها مجوز داده و آنها را حمايت مي‌کند اما آنها با شرکت شهرک‌هاي صنعتي ارتباط تنگاتنگي دارند. ضمن آنکه در شروع هر فعاليتي ممکن است مقاومت‌هايي در برابر آن را شاهد باشيم که براي عبور از اين مشکل برنامه‌هايي در راستاي تقويت اين شرکت‌ها ديده شده است. فعاليت اين شرکت‌ها بايد تخصصي باشد نه اينکه انواع مختلفي از کالاها را صادر کنند. همچنين مخاطب هر کالا در کشورهاي مختلف متفاوت است که بايد در فعاليت‌هاي اقتصادي لحاظ شود.

رتبه‌بندي صنادراتي صنايع کوچک

رتبه‌بندي و سطح‌بندي صنايع کوچک مستقر در شهرک‌هاي صنعتي با عنوان پروژه ارزيابي آمادگي صادراتي واحدهاي صنعتي مستقر در شهرک‌هاي صنعتي برخي استان‌ها از جمله استان تهران در سال گذشته برگزار شد. هدف از اجراي اين طرح آنطور که مسئولان سازمان صنايع کوچک و شهرک‌هاي صنعتي مي‌گويند امکان برنامه‌ريزي و سياست‌گذاري هدفمند و دقيق و ارائه برنامه توانمندسازي در زمينه توسعه صادرات محصولات صنايع کوچک با توجه به دستيابي به اطلاعات سطح‌بندي شرکت‌ها و شناخت نقاط ضعف و قوت آنها بوده است. در همين ارتباط نيما بصيري تهراني، عضو کميسيون صنايع اتاق بازرگاني ايران در گفتگو با خبرنگار «تجارت» مي‌گويد: هدف نهايي از انجام پروژه رتبه بندي و سطح بندي صنايع کوچک ارزيابي آمادگي صادراتي، از نظر آمادگي صادراتي و ويژگي‌هاي بين‌المللي شدن براي جهت‌دهي به حمايت‌هاي سازمان صنايع کوچک و شهرک‌هاي صنعتي ايران در حوزه صادرات براساس سطح و وضعيت شرکت‌هاي مستعد صادراتي است. اين فعال اقتصادي در ادامه خاطرنشان کرد: امکان شناسايي شرکت‌هاي هم‌سطح، مکمل، متعامل و ظرفيت‌هاي بالقوه صادراتي، ايجاد سبد محصولي صادراتي از تجميع شرکت‌ها در جهت ايجاد کنسرسيوم‌هاي صادراتي به منظور ايجاد و توسعه صادرات پايدار و حرفه‌اي از ديگر دستاوردهاي مهم اين پروژه بود.

اهميت تأمين بازار صنايع کوچک

در حالي که برخي از کارشناسان معتقدند در حوزه بازار اقدام‌هاي مطلوبي در حال انجام است، بصيري تهران در صحبت‌هاي خودش مي‌گويد: تشکيل کنسرسيوم‌هاي صادراتي يکي از راهکارهاي مهم براي توسعه بازار واحدهاي صنعتي است. تشکيل کنسرسيوم‌ها مي‌تواند در توسعه و بهره‌وري و تأمين بازار صنعت بسيار نتيجه بخش باشد. اين عضو هيات نمايندگان اتاق بازرگاني ادامه داد: فرآيند تشکيل کنسرسيوم‌هاي صادراتي طولاني است و اگر تعداد اعضاي آن بالا باشد، خود يک آسيب است. بنابراين بهترين حالت اين است که تعداد اعضاي آن کمتر از ۱۰ نفر باشد. بصيري تهراني در ادامه با اشاره به اهميت تشکيل شرکت‌هاي مديريت صادرات در کشور، اضافه کرد: شرکت‌هاي مديريت صادرات موجود در مرکز فناوري و شبکه مديريت صادرات نيز مي‌توانند در پيشبرد اهداف واحدهاي صنعتي بسيار کمک‌کننده باشند. بر اين اساس واحدهاي صنعتي کوچک و متوسط خود امکان بازاريابي ندارند و اين مهم کاملاً تخصصي است و توجه به ظرفيت شرکت‌هاي مديريت صادرات مي‌تواند خواسته‌هاي توليدکنندگان را تأمين کند. بصيري تهراني در پايان گفت: امر صادرات تخصصي است و بسياري از افراد وقتي بدون اطلاعات وارد اين فعاليت مي‌شوند با مشکلاتي روبه‌رو مي‌شوند. از اين رو، شرکت‌هاي مديريت صادرات در اين زمينه بسيار کمک‌کننده هستند.