روزنامه قانون
1397/01/30
زيان همگاني از افزايش نرخ ارز
کنترل بازار ارز نيز باید هدفمند صورت بگیرد و با استدلال مشخصی، بازار دلار را کنترل کنیمنباید از بحث روانی درباره گرانی ارز غافل شد زیرا برخی آگاهانه یا ناآگاهانه با صحبت‌های خود به افزایش قیمت دلار دامن زدند
آنچه که اکنون اهمیت دارد ، این است که بازار دیگر توانایی پاسخگویی به تقاضاهای مردمی که قصد تعویض ریال با دلار را دارند، ندارد
مشکلات ارزی در دوره‌های مختلف باعث شوک‌های اقتصادی شده است. عوامل مختلفی از جمله مساله کاهش فروش نفت و تحریم‌ها که ورود ارز را سخت می‌كند، به همراه مسائل روانی اساسی‌ترین عوامل نوسانات ارزی است. البته سوداگری در این بازار نیز بی‌تاثیر نيست. با توجه به این نوسانات ارزی و با عنایت به تصمیم دولت به تك نرخی کردن ارز با دکتر حسین محمودی اصل، استاد دانشگاه و کارشناس حوزه اقتصاد و کارآفرینی به گفت‌وگو نشسته ایم كه مشروح آن را در ادامه مي‌خوانيد:
به نظر شما تك نرخي شدن ارز در شرايط فعلي با عث رفع مشكلات موجود خواهد شد يا خير؟
ضمن آرزوی موفقیت دولت ومردم در ایجاد ثبات دربازار ارز ،لازم به ذکر است ، دولت در سال‌های گذشته بارها وعده ارز تک نرخی را داد وبحث ایجاد بورس ارز را نيز مطرح كرد ولي نتوانست اين وعده را عملی كند. اما مشاهده كرديم كه پس از ايجاد بحران در بازار ارز به یک‌باره ارز تک نرخی شد. این در حالی است که دکتر سیف و دکتر کرباسیان همان روز در کمیسیون اقتصادي و مصاحبه با خبرنگاران از ارز تک نرخی صحبتی به میان نیاوردند . با اين حساب سردرگمی در بانک مرکزی مشهود است که ارز مسافری و دانشجویی را حذف و به بازار کد می‌دهد و مدتي بعد به یک باره معاون اول از ارائه ارز مسافری و دانشجویی صحبت می‌کند. بدیهی است دولت، ارز به قیمت 4200 را درحد مشخص به مسافران و دانشجويان ارائه خواهد داد و برای فعالان اقتصادی از طریق ثبت سفارش خواهد بود. البته معلوم نیست اولویت‌بندی گروه‌های کالایی حذف خواهد شد یا خير؟ اما نیاز مازاد مسافری و تقاضای افرادی که از طریق سرمایه‌گذاری و انتقال سرمایه در حال مهاجرت هستند و مهم‌تر از همه نیاز مردم عادی براي تبدیل ریال به ارز پاسخ داده نخواهد شد و این امر خود به خود بر دونرخی شدن و وجود بازار ثانویه و زیرزمینی دامن خواهد زد. البته تبدیل ریال به دلار توسط مردم به عنوان مهم‌ترین مساله موضوع ارز، در صورت ایجاد اطمینان، آرامش و ثبات می‌تواند مرتفع شود. درصورتی که مردم از عدم کاهش ارزش پول ملی اطمینان پيدا كنند، انگیزه‌ای برای تقاضای ارزی وجود نخواهد داشت. در ضمن وجود حساب ارزی با قابلیت برداشت آنی نيز می‌تواند موثر باشد. هرچند در سال 91 با عدم پرداخت به موقع اطمینان از مردم گرفته شد. در واقع این ریسک وجود دارد که حساب ارزی نيز در صورت سپرده‌گذاری کلان، در بزنگاه‌ها توان پرداخت متقاضیان اسکناس کاغذی را نداشته باشد و معضلی مثل موسسات را دوباره به معرض نمایش بگذارد.وجود صدای واحد در دولت و تعامل ملی می‌تواند از التهابات بکاهد. اما ایجاد مکانیسم مناسب برای ارز و پاسخ به تقاضاها بسیار حیاتی است. هرچند پاسخ به این پرسش نيز ضرورت دارد که اگر این تصمیم (ارز تک نرخی) قابلیت اجرا داشت چرا با این همه تاخیر صورت گرفته است؟
نظر شما درباره بحث‌هايي كه در مورد قاچاق بودن ارز مازاد مطرح شد، چيست؟
نکته دیگری که در سخنان دکتر جهانگیری وجود داشت، قاچاق بودن هرنوع معامله با قیمت و عنوان بالاتر بود. برخورد با سوداگران بسیار شایسته و قابل تقدیر است اما ایجاد اطمینان در خصوص حفظ ارزش پول ملی برای مردم بسیار حیاتی است. نبود اطمینان و آرامش و همچنین عدم پاسخ به تقاضای واقعی، موجبات ایجاد بازار آزاد و زیرزمینی را فراهم خواهد آورد. بدیهی است ایجاد ثبات و آرامش، تعامل و همکاری خود مردم را نیز می‌طلبد. عدم حضور در مقابل صرافی‌ها، بازار و عدم خرید دلار ثبات و آرامش را برای همگان به ارمغان خواهد آورد .
عوامل ساختاری اقتصاد و ساير عوامل چقدر در این مشکلات موثراست ؟
برخی مشکلات مربوط به دلار و ارز، مشکلات ساختاری و ناشی از بیماری اقتصاد کشور است و برخی دیگر به مشکلات روانی، ساختار بازار، مسائل سیاسی و منطقه‌ای مربوط می شود. افزایش قیمت دلار در دوره قبل این موضوع را در اذهان پررنگ کرد که سخت شدن تحریم‌ها عامل اصلی بالا رفتن قیمت ارز در کشور بود اما باید توجه داشت که سیر صعودی قیمت دلار در دوره قبل نیز تنها به دلیل تحریم‌ها نبود بلکه کسری بودجه دولت، نقش مهم‌تری در این زمینه بازی می‌کرد. باید توجه داشت که شرایط سیاسی منطقه و جنگ‌های منطقه‌ای و موضوع خروج آمریکا از برجام باعث شد، اختلالاتی در بازار ارز و دلار ایران به صورت از پیش تعیین شده ایجاد شود تا جایی كه برخی شیخ نشینان کشورهای حوزه خلیج‌فارس مبادرت به خرید و قاچاق دلار در حد بالا در ایران کردند که موضوع دستگیری 22 نفر در این باره با گردش مالی هزاران میلیاردی در رسانه‌ها اعلام شد .از طرف دیگر برخی شرکت‌های ایرانی که تحریم‌ها را دور می‌زدند و با اسامی مختلف حساب باز می‌کردند با سخت‌گیری‌های دولت امارات بلوکه شده یا مشمول پنج درصد مالیات شدند. این کار انتقال منابع را دچار مشکل کرد. ترامپ در هفته گذشته بابت همین اقدامات امارات از شیخ این کشور تشکر کرد. یکی دیگر از عوامل افزایش قیمت ارز کمبود تزریق ارز توسط دولت به بازار است تا جایی که ارز دانشجویی قطع شده و ارز مسافر نیز فقط با بلیت و آن هم به سختی به مردم داده می شود.
عوامل روانی در مشكلات بازار ارز، چه تاثیری داشته‌اند؟
نباید از بحث روانی درباره گرانی ارز غافل شد زیرا برخی آگاهانه یا ناآگاهانه با صحبت‌های خود به افزایش قیمت دلار دامن زدند. آقای آخوندی وزیر راه و شهرسازی در مصاحبه‌ای اظهار کردند: قیمت ارز در سال 97 بیش از قیمت مسکن بالا خواهد رفت و همین اظهارنظر روی بازار دلار تاثیر منفی گذاشت.از طرف دیگر آقای ترکان بعد از ماه‌ها مصاحبه نکردن در رسانه‌ها با استقبال تلویحی از افزایش قیمت اعلام می کند: افزایش قیمت ارز باعث تقویت تولید ملی و افزایش صادرات میشود؛ در حالی که تجربیات گذشته نشان داد بالا رفتن نرخ ارز تاثیرچندانی در افزایش صادرات کشور نداشت. این صحبت‌ها به بازار چنین القا می‌کند که دولت خود درصدد افزایش نرخ ارز است.البته به جهت وارداتی بودن بسیاری دستگاه‌ها و مواد اولیه تولید در کل افزایش ارز به نفع تولید و صادرات نخواهد بود. از طرف دیگر سیف، مدیر عامل بانک مرکزی در مصاحبه‌ای تاکید می‌کند که امیدواریم ثبات موجود در سال 97 حفظ شود. این درحالی است که دلار نزدیک پنج هزار تومان قیمت داشت و این موجب تثبیت محدوده پنج هزار تومان و عبور از این مقاومت شد. در شرايط فعلي ممکن است افزایش قیمت در بازار به سرعت اتفاق نیفتد اما به طور حتم بسیاری تولیدکنندگان که نهاده‌های اولیه خود را از خارج وارد می‌کنند یا حتی افرادی که نهاده‌های داخلی را مصرف می‌کنند، تحت تاثیر موج گرانی دلار قرار گرفته و نرخ کالا و خدمات خود را بالا می‌برند.
برخی پیش‌بینی‌ها از قیمت دلار در جامعه چقدر در ایجاد التهاب موثربوده است ؟
در این باره سه حالت وجود دارد؛ برخی افراد به دنبال بالا بردن قیمت ارز هستند و این موضوع برای آن‌ها منافعی در پی دارد اما باید توجه داشت که برخی دیگر ناخواسته وارد این بازی شده و برخی رسانه‌ها و کانال‌ها که از افزایش قیمت ارز سود می‌برند به دنبال زدن تیترهای جنجالی و غیرواقعی در این زمینه هستند و برخی دیگر نیز رقبای دولتند که قصد دارند دولت را زمینگیر کنند و بی‌توجه به این موضوع هستند که اگر دولت زمین بخورد، کشور نیز دچار آسیب‌های جبران‌ناپذیری خواهد شد. البته برخی افراد مشهور نیز به دنبال جذب مخاطب با کامنت‌هایی به پیش‌بینی می‌پردازند و به ایجاد جو روانی نامناسبي کمک می‌کنند.
آيا به طور كلي افزایش قیمت ارز برای اقتصاد مفید است؟
افزایش قیمت دلار یک سکه دو سویه است؛ یعنی درآمد دولت بالا می‌رود اما از طرف دیگر از آنجایی که دولت خود بزرگ‌ترین مصرف‌کننده در کشور است، در مجموع این موضوع به ضرر دولت تمام خواهد شد. افزایش دلار نه به نفع دولت است، نه مردم و تنها این موضوع به نفع دشمنان کشور تمام میشود. بازار منتظر بهانه برای افزایش نرخ ارز بود. باید با تدبیر و عزم ملی جلوي این بهانه‌ها را گرفت. زمانی که بازار بخواهد قیمت را بالا ببرد، منتظر یک بهانه است؛ به گونه‌اي که در این مدت مشاهده شد کوچک‌ترین اظهارنظرها حتی از سمت یک فوتبالیست در صفحه مجازی‌اش موجب شد تا بازار تحت تاثیر قرار گرفته و شایعات نجومی قیمت دلار بیشتر پا بگیرد. از طرف دیگر مردم مدام پیش‌بینی‌هایی در زمینه دلار و اقتصاد می‌کنند و همین موضوع به التهاب بازار دامن می‌زند. این درحالی است كه حتی آنان که دلار دارند نیز در مجموع برنده این ماجرا نخواهند بود. فاجعه زمانی خود را در بازار ارز نشان می‌دهد که متوجه می‌شویم این افزایش ناگهانی قیمت دلار به دلیل اتفاق خاص اقتصادی مشخصي صورت نگرفته بلکه در واقع یک افزایش نرخ فانتزی و روانی است. آنچه که اکنون اهمیت دارد، این است که بازار دیگر توانایی پاسخگویی به تقاضاهای مردمی که قصد تعویض ریال با دلار را دارند، ندارد. اگر مسئولان به دنبال راهکاری برای ثبات بازار ارز هستند، کنترل مسائل روانی در اولویت است. دولتمردان و نماینده‌ها باید تلاش کنند پیش‌بینی‌ها و حدس و گمان‌های خود را تا حد ممکن رسانه‌ای نکنند. کنترل بازار ارز نيز باید هدفمند صورت بگیرد و با استدلال مشخصی بازار دلار را کنترل کنیم. کشور ما دشمنان بسياری دارد که منتظر شرایطی هستند که مسائل را به نفع خود تمام کنند و مردم باید توجه داشته باشند در موقعیت حساس و خطرناک کنونی نباید تحت‌تاثیر التهابات ساختگی قرار گیرند و بر نوسانات و مشکلات دامن زنند. امیداست همه ایرانیان اعم از دولت و مجلس، همه جناح ها و گروه‌ها و مردم با یک اتحاد و انسجام در حفظ ثبات کوشا باشند .
