قراردادهای نمونه در صنعت هواپیمایی

میلاد صادقی*- قوانین و قراردادهای نمونه یا الگو در صنعت هواپیمایی، قالب‎های قانونی و قراردادی هستند که به‌طور عمده به وسیله نهادهای بین‌المللی فعال در امور هواپیمایی، تهیه می‎شوند و اگرچه هیچ میزانی از الزام در تبعیت برای دولت‎ها و تاجران هوایی ایجاد نمی‎کنند اما عمیقا مورد توجه آنها قرار می‎گیرند، چه نه‌تنها مطلوبیت و کارآمدی آن‎ قوانین و قراردادها به دلیل انعکاس تجارب جهانی و نیازهای مشترک و همچنین مطابقت با آخرین الزامات صنعت هواپیمایی مسلم است بلکه احتیاجات دولت‎های باتجربه و تخصص اندک و تاجران با قدرت معاملاتی اندک را مرتفع می‎سازند و گاه به منفعت اصلی سرعت و شتاب در وضع قوانین و مقررات هوایی تمام می‎شوند. به همین دلیل می‎توان گفت یکی از شاخص‎های مهم در سنجش درجه توسعه‌یافتگی صنعت هواپیمایی هر کشوری، میزان الهام یا دست‌کم میزان مطابقت قوانین و قراردادهای یک کشور با قوانین و قراردادهای نمونه بین‌المللی است. دولت‎ها و تاجران هوایی می‎توانند از این قوانین و قالب‎های قراردادی الهام گیرند و در صورت تمایل مندرجات آن را با توجه به شرایط و اوضاع و احوال داخلی یا شرایط خاص قراردادی خود، تکمیل یا اصلاح کنند. در حال حاضر به تقدم اهمیت فعالیت می‎توان به ترتیب سه نهاد مهم ذیل را پیشگام در تدوین و انتشار قوانین و قراردادهای نمونه صنعت هواپیمایی معرفی کرد:
1- در وهله نخست، مهم‎ترین قوانین و قراردادهای نمونه به کوشش «سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری» (ایکائو) پدید آمده‌اند. ایکائو، قوانین و قراردادهای الگو را به دو شکل تنظیم کرده است. گاه آنها را لابه‌لای دستورالعمل‌ها و اسناد خود معرفی کرده و گاه آنها را به صورت مستقل تدوین کرده است. قراردادهای نمونه‌ای همچون «قرارداد تفویض (احاله) بررسی سانحه و حادثه جدی هواپیما»، «قراردادهای مدل دوجانبه درخصوص خدمات هوایی»، «قانون مدل بررسی سانحه و حادثه هواپیما» و «مقررات نمونه هواپیمایی کشوری درخصوص خدمات ناوبری هوایی»، بخشی از مهم‎ترین قوانین و قراردادهای نمونه‌ای هستند که در پرتو فعالیت‌های ایکائو، تهیه شده‌اند.
2- یوروکنترل یا «سازمانِ اروپایی ایمنی ناوبری هوایی» به‌عنوان یکی دیگر از نهادهای فعال در امور هواپیمایی، فارغ از مطالعات، تحقیقات و پیشنهادهای فراوان در سیاست‎های کلی صنعت هوانوردی، گاه قالب‌های قراردادی مناسبی را برای اصحاب صنعت هوانوردی تدوین کرده است. «قرارداد مدل 16 ماده‌ای در خصوص تفویض خدمات ترافیک هوایی» یکی از مهم‎ترین قالب‎های قراردادی جهانی است که به همت این سازمان تنظیم و منتشر شده است. 3- در مرتبه آخر بخش دیگری از قراردادهای الگو را «انجمن بین‌المللی حمل‌و‌نقل هوایی» یا همان یاتا پیشنهاد کرده است. «قرارداد جامع اجاره کوتاه‌مدت موتور هواپیما»، «قرارداد جامع خرید هواپیمای استفاده‌شده (مستعمل)» و «قرارداد جامع تعمیر و نگهداری بدنه هواپیما» سه قرارداد نمونه مهمی هستند که توسط انجمن بین‌المللی حمل‌و‌نقل هوایی و با همکاری «گروه کاری هواپیمایی» تهیه و معرفی شده‌اند و به نحوی، عرف قراردادهای تجاری هواپیمایی را شکل داده‌اند.
* پژوهشگر حقوق هوافضا
sadeghi.md@ut.ac.ir
قیمت لحظه ای ارز دیجیتال