روزنامه ابتکار
1397/07/17
«ابتکار» از فراز و نشیب‌های بازگشت 11 هزار لوح به کشور پس از 83 سال دوری گزارش می‌دهد
آخرین چالش الواح هخامنشی در یک قدمی بازگشت به ایرانگروه ایرانشهر: «چوب حراج به 11 هزار لوح تاریخی ایران در آمریکا»، این خبری بود که تیر ماه سال گذشته تیتر یک بسیاری از خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها نه تنها در ایران بلکه در جهان شد. الواحی تاریخی که به بایگانی‌های اداری یا خزانه‌داری داریوش اول هخامنش در تخت جمشید تعلق داشت و در طی حفاری‌های قانونی موسسه خاورشناسی دانشگاه شیکاگو در دهه ۱۹۳۰ در طی دو مرحله کاوش یافت شد و ۸۳ سال پیش از ایران به آمریکا رفت تا مطالعات بر روی آنها ادامه یابد. حالا پس از فراز و نشیب‌های بسیار این الواح در یک قدمی ورود به وطن به دنبال بالا گرفتن مناقشات آمریکا با ایران با مشکل بیمه روبه‌رو شده‌اند.
در سال‌های ابتدایی دهه دوم صده 1300 شمسی در کاوش‌هایی که در منطقه تخت جمشید صورت گرفت از محل دو اتاق در شمال شرقی تخت جمشید تعدادی لوح گلی کشف شد که بررسی‌ها نشان می‌داد این الواح اسناد بایگانی شده و اتاق‌ها مرکز اسناد و بایگانی آن زمان بودند. این الواح کشف شده که هر کدام تقریبا به اندازه یک کارت اعتباری 40 سانتی‌متر مربعی بودند، به دوران داریوش اول هخامنشی (500 تا 400 سال قبل از میلاد مسیح) تعلق داشتند و اسناد بیش از پنجاه سال فعالیت حکومتی (از ۵۰۹ پیش از میلاد تا ۴۵۷ پیش از میلاد) را در خود گرد آورده بودند. این مدارک که اغلب به خط عیلامی و تعدادی نیز به خط میخی، یکی از کتیبه‌ها به خط یونانی، یکی به خط بابلی نو و یک لوح نیز به خط فارسی باستان نوشته شده بودند درباره شرایط جغرافیایی، اقتصادی، مدیریتی، دینی و اجتماعی حاکم بر منطقه تخت جمشید که قلب سرزمین پارسیان بود اطلاعات بسیار گسترده‌ای می‌دادند. پس از کشف این الواح به دست دو باستان‌شناس غربی دست سرنوشت مسیر دیگری را برای این الواح گِلی که پس از حمله اسکندر در آتش پخته شدند رقم زد. این الواح در سال ۱۹۳۴ به درخواست دانشگاه به صورت امانی از ایران خارج و به این موسسه داده شد تا مطالعات بیشتری بر روی آنها صورت گیرد. به گفته عبدالمجید ارفعی، پژوهشگر و متخصص زبان‌های باستانی اکدی و ایلامی، ایلام‌شناس این الواح گلی هخامنشی با موافقت دولت ایران برای بررسی در سال 1314 در 2535 جعبه مقوایی و داخل پارافین مایع، پس از شماره‌بندی کامل در 50 صندوق قرار گرفتند و از راه بوشهر و از طریق دریا به آمریکا فرستاده شدند. اما موسسه شرق‌شناسی شیکاگو بعد از سه سال این الواح را به ایران باز نگرداند. دلیل اول این بود که رمزگشایی از این الواح در مدت سه سال امکان پذیر نبود. ضمن آنکه در آن سال‌ها جنگ جهانی دوم شروع شده بود و آمریکا نیز سهمی از این جنگ داشت. از سوی دیگر موسسه شرق‌شناسی شیکاگو در نامه‌ای از مسئولان ایرانی خواست به منظور تحقیق و پژوهش بیشتر هرچه بیشتر در خصوص این الواح، این اموال ارزشمند فرهنگی مدت زمان بیشتری در اختیار موسسه قرار گیرد که این درخواست مورد موافقت مسئولان ایرانی قرار گرفت.
آغاز بازگردانی الواح و به جریان افتادن پرونده یک ترور
با پایان مطالعات چند ساله بر روی این الواح روند بازگشت آنها به ایران کلید خورد. در سال‌های 2003 و 2004 میلادی کنگره‌هایی با محوریت پیوند‌های باستانی و فرهنگی میان کشور‌های مختلف برگزار و موافقت‌هایی در خصوص بازگرداندن این الواح صورت گرفت و اولین بسته 300تایی در سال 1383 به ایران بازگردانده شدند. قرار بر این بود که باقی مانده این الواح نیز در بسته‌هایی 300تایی به ایران وادار شوند اما به جریان افتادن یک پرونده قضایی در دادگاه‌های آمریکا روند بازگشت الواح به خاک ایران متوقف کرد. شکایت 9 شاکی یهودی در آمریکا در خصوص غرامت کشته شدن تعدادی از اعضای خانواده خود در یک حادثه بمب‌گذاری در آمریکا از ایران سبب متوقف شدن ارسال این الواح به ایران و در نهایت سبب صدور رای حراج الواح و پرداخت غرامت به این 9 شاکی شد. اگرچه بعد از رای این دادگاه در آمریکا تلاش‌ها برای بازگرداندن الواح از سوی ایران صورت گرفت و حتی وکیل بومی نیز انتخاب شد اما این الواح به ایران بازنگشتند. با روی کار آمدن دولت حسن روحانی اما امیدها برای بازگشت این الواح به وطن زیر لوای دیپلماسی کارآمد محمدجواد ظریف قوت گرفت و امید آن بود که این 11 هزار لوح تاریخی نیز همچون شیردال (ریتون بدن شیر و سر عقاب با بال‌های نگشوده و سه جام در سه طرف) که به همراه رئیس جمهوری و محمدعلی نجفی، رئیس وقت میراث فرهنگی به ایران بازگشت، پا به ایران بگذارند اما این آرزو محقق نشد و چند سال بعد برخی شبکه‌های خارجی از حراج این الواح خبر دادند. محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری پس از نشر این خبر و بازتابش در رسانه‌های ایران بیان کرد که تنها پس از اعلام رای دادگاه بعد از برگزاریِ دادگاه در ماه اکتبر همان سال می‌توان درباره سرنوشت آنها و اقداماتی که ایران برای بازگشت این الواح می‌تواند انجام دهد، اظهارنظر کرد.
رای دادگاه به برائت الواح
سرانجام دادگاه استیناف حوزه هفتم ایالات متحده آمریکا در ۱۹ جولای (۲۹ تیرماه) برگزار شد و در طی آن آثار تاریخی و الواح هخامنشی از فروش جهت پرداخت غرامت معاف شدند. با این حال اما رای نهایی به دیوان عالی آمریکا واگذار شد و این دیوان نیز در ۲۱ فوریه (2 اسفند) در جلسه استیناف پرونده الواح هخامنشی با رای هشت به صفر قضات دیوان عالی به نفع ایران، حکم مصادره و فروش الواح هخامنشی لغو کرد.
شمارش معکوس برای بازگشتن الواح
با صدور رای قطعی دیوان عالی آمریکا مبنی بر رد مصادره الواح هخامنشی شمارش معکوس نهادهای مسئول برای بازگرداندن این الواح به ایران آغاز شد. در آن زمان ابراهیم شقاقی، مدیرکل حقوقی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از پیگیری اداره کل حقوقی برای انتقال آثار به ایران و مذاکره با مرکز خدمات حقوق بین الملل و دفترلاهه خبر داد. البته او اعلام کرد که این کار به زمان نیاز دارد.
خروج آمریکا از برجام و بخت بد الواح ایرانی
اما با گذشت 3 ماه از آخرین باری که میراث فرهنگی وعده بازگشت الواح به ایران را داده بود، مانع دیگری بر سر راه قرار گرفت. «خروج آمریکا از برجام» در خردادماه 97 سبب نگرانی بسیاری از میراث دوستان شد. نگرانی که البته ابراهیم شقاقی آن را برطرف کرد و گفت: «نقض برجام هیچ دخالتی در برگشت الواح هخامنشی به ایران ندارد.» موضوعی که رئیس میراث فرهنگی نیز آن را تایید کرد و گفت: «آمریکا ۴۰ سال است این وضعیت را ایجاد کرده و میراث فرهنگی راه خود را می‌رود.»
در حالی که آخرین اظهارات مسئولان میراث فرهنگی در خرداد ماه سال جاری حکایت از پیگیری برای دریافت مجوزی از خزانه‌داری آمریکا به منظور حمل آثار به ایران داشت، طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث «دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا» را آخرین سد ورود لوح‌های هخامنشی به ایران عنوان کرده است. نهادی که ۸۳ سال پیش براساس مصوبه وقت دولت، برای مطالعه به آمریکا رفت با وجود انجام اقدامات اولیه سازمان میراث فرهنگی، اکنون منتظر جواب این نهاد است تا با صدور مجوزهای لازم، به ایران برگردانده شود. او در این باره به ایسنا گفته: با وجود آنکه کارهای اولیه استرداد الواح هخامنشی به ایران انجام شده است اما برای تحقق این مهم در انتظار جواب اوفک (دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا) هستیم تا مجوزهای لازم برای بازگشت الواح هخامنشی را صادر کند.
حالا الواح هخامنشی تا رسیدن به ایران یک قدم فاصله دارند. یک قدمی که البته در صورتی است مجوزهای لازم از سوی دفتر کنترل دارایی‌های خارجی صادر شود. اما در صورتی که مجوزها هم برای خروج از آمریکا صادر شود این الواح با مشکل بیمه روبه‌رو هستند. معاون میراث فرهنگی سازمان میراث گفته: « با توجه به شرایط موجود، بیمه‌های آمریکا این الواح را در بازگشت به ایران بیمه نمی‌کنند.» با این حال اما او گفته که همان‌طور که توانستیم راهکاری برای بازگشت سردیس سرباز هخامنشی به ایران پیدا کنیم، راه‌هایی نیز برای بازگشت سریع‌تر الواح هخامنشی به ایران خواهیم یافت.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» از رفتارهای انتقاد برانگیز نمایندگان در جلسات علنی بهارستان گزارش می‌دهد
جلال‌خو شچهره
حاشیه و متن تصویب CFT
رفتارهای اعتراضی حامیان جریان منتقد دولت چقدر مردمی است؟
خودجوش‌‌های سازماندهی شده
میزان اثر گذاری اخبار محکومیت مفسدان اقتصادی بر مردم چقدر است؟
داروی کم جان تب فساد
«ابتکار» از وضعیت تحصیل پاکستانی‌های ساکن شهر ری گزارش می‌دهد
مدرسه بدون مرز!
«ابتکار» از فراز و نشیب‌های بازگشت 11 هزار لوح به کشور پس از 83 سال دوری گزارش می‌دهد
«ابتکار» از فراز و نشیب‌های بازگشت 11 هزار لوح به کشور پس از 83 سال دوری گزارش می‌دهد
راه‌اندازی نگارخانه کودک چه تاثیری در آینده هنر خواهد داشت؟
دیواری برای قاب‌های کودکانه
نخستین جلسه استماع شکایت ایران از آمریکا برای بلوکه شدن 2 میلیارد دلار از اموال کشورمان برگزار شد
نیلوفر تاجیک کارگردان نمایش «مینیمالیست‌هایی برای کودکی» در گفت‌وگو با «ابتکار»:
تنها بازمانده !
واعظی در نشست هم‌اندیشی با مدیران و سردبیران ارشد رسانه‌های داخلی:
دولت دردهای رسانه‌ها را می‌شناسد
مدیرکل دفتر مدیریت عملکرد سازمان بهزیستی:
کودکان را در خانه بیشتر آزار می‌دهند
