روزنامه ابتکار
1397/07/14
به بهانه واکنش «واشنگتن پست» به مفقود شدن روزنامه‌نگار عربستانی این روزنامه مرور شد
صفحه‌های سفید اعتراضفاطمه امین‌الرعایا
روزنامه با کلمات تعریف میشود. خبرها، گزارش‌ها و یادداشت‌ها همگی با کلمات معنا می‌یابند و آنچه درون خود دارند را با مخاطب در میان می‌گذارند اما شاید شنیده باشید که سکوت از هر صدایی رساتر است! آیا این جمله در دنیای مطبوعات هم ممکن است؟ آیا می‌توان در صفحات روزنامه با سکوت فریاد زد؟
روز سه‌شنبه گذشته، جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی که برای کارهای اداری به کنسولگری عربستان در استانبول رفته بود ناپدید شد. روزنامه واشنگتن پست در حمایت از این روزنامه‌نگار، ستونی سفید را در روزنامه منتشر کرد و با ابراز نگرانی از وضعیت این روزنامه نگار، از ولیعهد عربستان سعودی خواست «از انتقادهای سازنده افراد وطن پرستی مانند آقای خاشقجی استقبال کند». اما چنین اقداماتی چقدر در دنیای مطبوعات تاثیرگذار هستند.
بین خطوط را بخوانید!
سفید منتشر شدن بخشی از یک روزنامه یا حتی صفحه یک آن گرچه اتفاق تازه‌ای نیست اما عمومیت هم ندارد. در دنیا بارها به دلیل اعتراض به مسائل سیاسی یا اقتصادی شاهد چنین رفتارهایی از سمت اهالی مطبوعات بوده‌ایم. در ایران هم چنین اتفاقی بی‌سابقه نبوده است. روزنامه آیندگان در یکی از شماره‌های بهار 58 سه صفحه از چهار صفحه خود را سفید منتشر کرد و در صفحه یک خود تنها مقاله‌ای با عنوان « آیا انتشار آیندگان باید ادامه یابد؟» منتشر کرد. در سال‌های اخیر هم روزنامه اعتماد ملی در جریان حوادث سال ۸۸ در اعتراض به دادستانی تهران صفحه اول خود را بدون تیتر و سفید منتشر کرده بود. بعد از آن نیز روزنامه ایران در سال 90 در اقدامی مشابه در پی اجرای حکم دادستانی تهرانی مبنی بر دستگیری علی‌اکبر جوانفکر، در اعتراض به درگیری‌هایی که در ساختمان روزنامه ایران به وقوع پیوست صفحه اول روزنامه را بدون تیتر و با فضایی سفید منتشر کرد. اما چنین حرکتی در دنیای مطبوعات چه معنایی دارد و چقدر دیده میشود؟ صدیقه ببران، استاد ارتباطات در پاسخ به این سوال «ابتکار» می‌گوید: سفید منتشر شدن بخشی از یک روزنامه نشان‌دهنده یک اعتراض و پشتیبانی از یک فرد یا جریان است. این اتفاق در علم هرمونوتیک خواننده را به سمت «بین خطوط را خواندن» یا «پشت خطوط را خواندن» سوق می‌دهد. یعنی حتی لزومی ندارد حروف نوشته شوند. البته این حرکت در جامعه هوشیار بیشتر رخ می‌دهد. وقتی جامعه مخاطب هوشیار باشد به راحتی حتی بدون آنکه حروف را ببیند، متوجه نگاه اعتراضی میشود و حتما موضوع را از منابع دیگر مورد بررسی قرار می‌دهد و حتی ماجرا برای کسی که از آن خبر نداشته است هم پررنگ میشود. اتفاقا در شماره‌هایی که روزنامه‌ها در آن چنین اقداماتی کرده‌اند، فروش بالاتری داشته‌اند.
او ادامه می‌دهد: قاعدتا طبق عادت مخاطب باید در روزنامه نوشته‌‌ها به چشم بخورند اما زمانی که چیزی نوشته نمی‌شود حتما پس این ننوشتن علتی است که اغلب اوقات هم اعتراضی است و هم حمایتی.
بالا رفتن تواتر خبر سفید
ببران درباره میزان اثرگذاری سفید بودن بخشی از یک روزنامه در میان مخاطبان و وظایف روزنامه‌ها و شبکه‌های اجتماعی درباره آن می‌گوید: مسلما روزنامه‌های دیگر به چنین مواردی می‌پردازند. به طور مثال ماجرای روزنامه واشنگتن پست نشان‌دهنده آن است که دیگر روزنامه‌نگاران این موضوع را پررنگ‌تر می‌کند. این روزنامه با همین سفید منتشر کردن ستون خود از تئوری برجسته‌سازی استفاده کرده است و با مطرح کردن موضوع و پررنگ کردن آن، میزان تواتر موضوع را بالا برده است و به همین ترتیب سطح نفوذ مطلب هم بالاتر رفته است. در صورتی که اگر همین مطلب را در ستونی می‌نوشتند، انقدر مورد توجه قرار نمی‌گرفت و مثل بقیه متون روزنامه به آن پرداخته می‌شد. این اقدام، در دنیای مطبوعات یک حرکت متداول است که بارها رخ داده است.
او ادامه می‌دهد: اما این اتفاقات درباره یک موضوع تنها یک‌بار رخ می‌دهد و بیشتر از آن معنی پیدا نمی‌کند و بعد از آن مفهوم ندارد. ما ادامه این اتفاق را حتی در تاریخ ندیده‌‌ایم. به اندازه کفایت در اولین وهله عدم نگارش توجه‌ها به موضوع جلب شده و تیراژ نشریه بالا رفته و ویژگی‌های عمیق فرهنگسازی رعایت شده است.
فشار برای پاسخگویی
سوی دیگر اعتراض، مطالبه‌گری است. روزنامه‌ها در مقابل سفید چاپ کردن بخشی از صفحات خود چه پاسخی دریافت می‌کنند؟ ببران می‌گوید: این حرکت روزنامه باعث ایجاد یک نوع گروه فشار میشود. ناخودآگاه چون میزان اثرگذاری و توجه به مطلب سفید بالاتر می‌رود و انعکاس عمومی بالاتری پیدا می‌کند تبدیل به یک مطالبه عمومی میشود و در این هنگام طرف مقابل بالاخره باید واکنشی به آن نشان دهد.
سفید بودن تاثیرگذارتر از نوشتن است
امیدعلی مسعودی، استاد ارتباطات نیز ستون سفید را نوعی اعتراض می‌داند با اشاره به اتفاقات مشابه در ایران درباره ستون سفید روزنامه واشنگتن پست به «ابتکار» می‌گوید: اوایل انقلاب همین اتفاق در روزنامه آیندگان رخ داد. این روزنامه تقریبا تمام صفحات خود را سفید منتشر کرد. سفید گذاشتن ستون به معنای مبارزه منفی با رویدادها یا حکومت‌ها است. البته درباره این اتفاق درباره روزنامه واشنگتن پست باید این نکته را در نظر داشته باشیم که رئیس‌جمهوری آمریکا و حتی سرویس‌های اطلاعاتی آن‌ها به مطبوعات به چشم بدی نگاه می‌کنند و حتی اگر می‌توانستند مطبوعات را تعطیل می‌کردند اما متمم قانون اساسی آمریکا چنین اجازه‌ای به آن‌ها نمی‌دهد. به نظر می‌رسد این اتفاق اگر موضوعی سیاسی باشد، پای آقای ترامپ هم به ماجرا کشیده میشود و به همین دلیل محدودیت‌هایی برای روزنامه‌نگاران ایجاد میشود.
او ادامه می‌دهد: وضعیتی که در آمریکا است با کشور ما قابل مقایسه نیست. مطبوعات در آمریکا همیشه تاثیرگذار بوده‌اند و بین فضای مجازی و مطبوعات تعامل و همپوشانی وجود دارد. به همین دلیل اطلاعات و اخبار به سرعت در جامعه منتشر می‌شوند.
مسعودی درباره میزان اثرگذاری سفید منتشر شدن یک ستون در مقایسه با چاپ یک گزارش یا مقاله جنجالی درباره همان موضوع نیز می‌گوید: به نظر من وقتی یک نفر مفقود میشود، قاعدتا مطلبی ندارد که بنویسد و ستونش خالی می‌ماند. وقتی ستون خالی باشد، برای افکار عمومی پرسش ایجاد میشود. این اتفاق تاثیرگذارتر است تا نوشتن خبر مفقود شدن یک روزنامه‌نگار.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
جایزه صلح نوبل به خاطر مقابل با خشونت های جنسی به یک دکتر آفریقایی و یک زن ایزدی عراقی تعلق گرفت
محمدعلی وکیلی
تصویب کردن یا نکردن، مسئله این است
«ابتکار» از یک دهه فراز و نشیب ثبت جهانی یک اثر طبیعی ایران گزارش می‌دهد
چالش های صعود «دماوند» به فهرست جهانی
به بهانه واکنش «واشنگتن پست» به مفقود شدن روزنامه‌نگار عربستانی این روزنامه مرور شد
تعیین قیمت خودروها در نهاد های نظارتی و حیاتی چه تاثیر ی دارد؟
دور زدن قیمت گذاری دستوری در حاشیه بازار خودرو
«ابتکار» از اعمال فشارهای بیرونی به نمایندگان برای رد لایحه CFT گزارش می دهد
تعیین تکلیف سیاست‌زده برای قانونگذاران
رهبر انقلاب اسلامی در اجتماع بسیجیان در ورزشگاه آزادی :
تاکید می‌کنم که جوانان راه حل کشورند نه مشکل کشور
«ابتکار» دلایل تغییر لحن دونالد ترامپ نسبت به عربستان سعودی را بررسی می‌کند
«گاو شیرده » در منگنه ترامپ
«ابتکار» از جای خالی لبخند روی لبان ایرانیان گزارش می‌دهد
لبی به وسعت خنده
فرمانده ناجا در پیامی به مناسبت هفته نیروی انتظامی تاکید کرد
توجه جدی به معیشت و صیانت از کارکنان ناجا
با انجام سه بازی از مرحله یک هشتم نهایی مشخص شد
پدیده، مس کرمان و سپاهان در یک هشتم نهایی جام حذفی فوتبال ایران
دلنوشته همسر شهید سرلشکر
